به طور کلی نفس بشری با انتقاد و صراحت‌گویی میانه‌ی خوبی ندارد اگر چه مخاطب ادعا کند که از سعه‌ی صدر و قدرت پذیرش انتقاد برخوردار است؛ اما مسأله به این سادگی نیست و به طور کلی با واقعیت عملی فاصله دارد؛ زیرا نفس بشری مدح و ستایش را دوست دارد و از انتقاد بیزار است اگر چه برایش سودمند هم باشد. آری انسان همواره خواهان ثنا و ستایش است و از انتقاد و برملا شدن نواقص و لغزش‌های خود طفره می‌رود حتی اگر این انتقاد با نیت پاکی همراه باشد و هیچ گونه غرض بدی در آن وجود نداشته باشد. 

انتقاد ناگزیر به دنبال خطا و اشتباه می‌آید و اگر کار‌ها به درستی و بدون خطا و اشتباه انجام گیرد انتقاد معنایی ندارد. اما چنین حالتی برای انسان غیر قابل تصور است زیرا بشر از اشتباه مصون نیست و اصولا ارتکاب خطا عیب نیست بلکه عیب در توجیه خطا و پافشاری بر آن است. 

حال اگر با هدف تصحیح و راهنمایی مخاطب و جلوگیری از تکرار خطا مجبور به انتقاد شویم شاید نکات زیر برای طرفین مفید باشد: 

در حد توان بکوشیم کمتر کارهای دیگران را مورد نقد قرار دهیم مگر در مواردی که انتقاد و راهنمایی ضروری و اجتناب‌ناپذیر باشد؛ پس اگر خطایی از کسی سر زند و ضرورتی برای توجیه فوری آن وجود نداشته نباشد و امکان مسکوت گذاشتن آن وجود داشته باشد طبعا بهتر است موضوع را قدری به تأخیر بیاندازیم تا فرد خود متوجه خطایش شود و برای تصحیح آن اقدام کند. 

سعی نکنیم بلافاصله به سرزنش و توبیخ حتی انتقاد از فرد مبادرت ورزیم زیرا بر روان آدمی تأثیر منفی بر جای می‌گذارد؛ اما اگر پس از مدتی فرد متوجه خطای خود نشود می‌توانیم انتقادمان را آشکارا بیان کنیم. 

از حمله به شخصیت فرد پرهیز کنیم و در هر وضعیتی که باشد نباید او را با صفات ناپسند خطاب کنیم یا صدایمان در برابرش را بالا ببریم؛ ما باید کار و عمل شخص را نقد کنیم نه شخصیتش را؛ زیرا با هر کلمه‌ای که شخصیت کسی را هدف قرار می‌دهیم پیامدهای منفی و زیان‌باری بر جای خواهد گذاشت و به هیچ وجه روش پسندیده‌ای نیست. 

بکوشیم انتقادمان را در خلوت گوشزد کنیم نه در میان جمع؛ در انتقاد نخست باید صفات مثبت فرد را بیان کنیم آن‌گاه به خطای مورد نظر بپردازیم. برای او شرح دهیم که درست قضیه چنین و چنان است و بکوشیم در پایان با سخنان مثبت اعتماد به نفس را به او بازگردانیم و دلش را به دست آوریم. 

برای تأکید کنیم که مسأله چندان مهم نیست کافی است در کار به خود اعتماد کند. تنها کاری که از او ساخته است این است که بکوشد خطا را تکرار نکند. 

این‌ها مواردی بود که برای انتقاد سازنده و هدفمند مفید است و عکس آن هم برای همه آشکار است و نیازی به شرح و بسط آن نیست.